خود مراقبتی اجتماعی چیست ؟ یکی از گام‌های دستیابی به جامعه‌ی سالم، خودمراقبتی اجتماعی است که خود، زیرمجموعه‌ی بحث جامع “خودمراقبتی” به حساب می‌آید. امروزه خودمراقبتی مهارتی است که برای بهره‌مندی از یک شیوه صحیح زندگی سالم باید به آن اشراف داشته باشیم. خودمراقبتی نقش مهمی در تامین، حفظ و ارتقای سلامتی جامعه داشته و جوامعی که به آن بها داده‌اند همواره جامعه شادتر و کارآمدتری بوده‌اند.
اگر مبانی خودمراقبتی به درستی در جامعه پیاده شود، دستاوردهای بی‌شماری به دنبال خواهد داشت؛ برای مثال افراد میتوانند در جامعه رفتارهای مناسب‌تری داشته و در هنگام تصمیم‌گیری، با رویکرد عقلانی‌تر و منطقی‌تری عمل کنند.
خودمراقبتی
مبحث خودمراقبتی به چهار زیر عنوان تقسیم میشود که در این بخش توضیح مختصری از هر کدام خواهیم داد. هر کدام از این موارد، میتواند به ارتقاء و سلامت یکی از وجوه انسان کمک کند.
مهم‌ترین بازخوردهای خودمراقبتی در زندگی، تجدید انرژی، کاهش استرس، ایجاد احساس شادی، تقویت اعصاب، عزت نفس، ایجاد حس آرامش و صلح، شور و شوق و افزایش انگیزه و امید به زندگی است.
خودمراقبتی جسمی: به طور کلی به رفتار و شیوه‌ای از زندگی گفته میشود که در آن مواردی چون پیشگیری از بروز بیماری، بهداشت غذایی، ورزش و ….. رعایت میشود. رژیم غذایی و ورزش علاوه بر سلامت جسم، تاثیر بسیار زیادی در طراوت و شادابی روح انسان دارد.
خودمراقبتی عاطفی و روانی: خودمراقبتی عاطفی و روانی شامل مراقبت از احساساتی میشود که ما نسبت به خودمان و توانایی‌هایمان در شرایط مدیریتی خاص و در مقابله با مشکلات داریم. در تقویت خودمراقبتی عاطفی، هدف بی‌تفاوتی نسبت به مشکلات یا انکار و اجتناب از آنها نیست، بلکه ارتقای آستانه تحمل و مهارت نشان دادن بهترین واکنش نسبت به اتفاقات در حال رخ دادن است.
خودمراقبتی اجتماعی: انسان‌ها ذاتا به حضور در جامعه علاقه دارند و داشتن فعالیت اجتماعی بالا و روابط اجتماعی سالم به سلامت جسمی و روحی فرد کمک می‌کند. در ادامه این مطلب به تفصیل درباره‌ی خودمراقبتی اجتماعی صحبت خواهیم کرد.
خودمراقبتی معنوی: همان قدری که جسم انسان نیازمند تغذیه است، روح انسان نیز نیاز به پرورش دارد. درک معنای واقعی زندگی در سایه درک مراقبت‌های معنوی رخ می‌دهد؛ نزدیک شدن به خدا و باور به لطف و رحمت الهی باعث میشود بتوانیم از فراز و نشیب‌ها و سختی‌های زندگی راحت‌تر عبور کنیم.
خودمراقبتی اجتماعی
توانایی ارتباط خودمراقبتی اجتماعی
انسان ذاتا موجودی اجتماعی است؛ بنابراین توسعه روابط انسانی و اجتماعی او با سایر انسان‌ها اهمیت زیادی دارد. خودمراقبتی اجتماعی به معنای اطمینان از مراقبت، سلامت و حمایت از خواسته‌ها و امیال اجتماعی درونی هر فرد است. داشتن ارتباطات و فعالیت‌های اجتماعی به افراد کمک می‌کند تا از سلامت جسمی و روحی بهتری برخوردار باشد. البته بسته به این که افراد درون گرا باشند یا برون گرا، ممکن است نیازهای اجتماعی آنها با یکدیگر متفاوت باشند.خود مراقبتی اجتماعی میتواند موجب توسعه تاب آوری اجتماعی باشد .
اولین اصل در خودمراقبتی اجتماعی آگاهی افراد نسبت به ظرفیت‌ها و فرصت‌های اجتماعی است که در روابط اجتماعی و موقعیت‌های تعاملی با سایر انسان‌ها به وجود می‌آید. اگر انسان‌ها نسبت به موقعیت‌های اجتماعی واقف باشند، میتوانند از این فرصت‌ها در راستای ارتقاء سطح خودمراقبتی اجتماعی و برای به‌زیستی فردی خود استفاده کنند. خودمراقبتی اجتماعی بازخوردی از مجموعه اخلاقیات، رفتارها و واکنش‌های شهروندان یک جامعه محسوب میشود. با بالا رفتن سطح خودمراقبتی اجتماعی، خصوصیاتی همچون مسئولیت‌پذیری، آگاهی، مهارت‌های اجتماعی و … افزایش می‌یابند. از این رو می‌توان نتیجه گرفت که در واقع خودمراقبتی اجتماعی بار مدنی و شهروندی بسیار بالایی دارد.
نقش رسانه‌ها در خودمراقبتی اجتماعی
یکی دیگر از مزایای خودمراقبتی اجتماعی این است که افراد میتوانند با در اختیار داشتن منابع مختلف، اطلاعات مفیدی از ظرفیتهای مدنی و اجتماعی جامعه به دست بیاورند و با استفاده از این آگاهی برای کسب مهارت‌های ارتباطی سازنده و نقش آفرینی‌ها اجتماعی و مدنی تلاش کنند. امروزه رسانه‌های اجتماعی یکی از منابع آگاهی دهنده در جامعه هستند که در دسترس همه افراد قرار دارند. وجود این رسانه فرصت مناسبی برای کسب و جمع آوری اطلاعات متنوع در حوزه‌های گوناگون نهادهای اجتماعی مانند نهاد خانواده، نهادهای آموزشی، نهادهای فرهنگی و هنری و …. است.خود مراقبتی اجتماعی را با استعانت از رسانه ها تقویت کرد رسانه و شبکه های اجتماعی میتوانند از طریق پویش یا کارزارهای اجتماعی به توسعه تاب آوری کمک کنند .
آرامش خودمراقبتی
وضعیت کشور در حوزه آموزش خودمراقبتی اجتماعی
متاسفانه در کشور ما علی‌رقم جایگاه مهمی که بحث خودمراقبتی اجتماعی دارد، همواره مورد بی‌توجهی قرار گرفته و هیچ وقت آن گونه که باید و شاید به آن پرداخته نشده است. اصل و اساس آموزش‌های مبتنی بر خودمراقبتی اجتماعی باید به دوران کودکی و نوجوانی اختصاص داده شود. مهارت‌های مدنی و اجتماعی مانند توانایی برقراری ارتباط موثر، مهارت گفت و شنود، شناخت جایگاه‌های اجتماعی و نحوه صحیح ایجاد تعامل بین سطوح مختلف اجتماع، مهارت‌هایی هستند که باید از سنین خردسالی و پایه به کودکان آموزش داده شوند. مورد بعدی لزوم تداوم و استمرار اصول و قواعد خودمراقبتی اجتماعی در طول زندگی است. متاسفانه در کشور ما فضایی که در آن افراد بتوانند به صورت تجربی مهارت‌هایی در بستر فعالیت‌های اجتماعی کسب کرده و توانمندی خود را افزایش دهند وجود ندارد. برای افزایش سطح خودمراقبتی اجتماعی در کشور باید فضاهایی برای تبادل تجربیات و اطلاعات به صورت مداوم به ایجاد شود.
خودمراقبتی اجتماعی در کنار دیگران مراقبتی
ما به عنوان انسان هر یک در جامعه توسط چند نقش اجتماعی تعریف می‌شویم که ملزم هستیم از این نقش اجتماعی خود مراقبت کنیم؛ برای مثال یک زن نمی‌تواند نقش کارمند، همسر، مادر و … داشته باشد. به عنوان انسانی که در جامعه، در کنار سایر انسان‌ها زندگی می‌کند موظفیم در کنار این خودمراقبتی اجتماعی، برای دیگران مراقبتی نیز اهمیت قائل شویم. گاهی ممکن است در اطراف ما، سایر نقش‌های اجتماعی که با آنها تعامل داریم دچار مشکل شوند؛ در این شرایط وظیفه داریم با توجه به میزان آگاهی و تجربه‌ی شخصی که داریم و با در نظر گرفتن جایگاه اجتماعی خود و شخص مقابل، به حل مشکل بپردازیم. نتیجه کمک به حل مشکلات سایر اشخاص جامعه، ظهور یک جامعه‌ی سالم‌تر است و این امر مهم، اهمیت دیگران مراقبتی اجتماعی را در کنار خودمراقبتی اجتماعی بیش از پیش نشان می‌دهد.
پیوند ارتباطی در خودمراقبتی اجتماعی
راه‌هایی برای ارتقاء خودمراقبتی اجتماعی
برای این که سطح خودمراقبتی خود را ارتقاء دهید، لازم است تا در جزئیات تاثیرگذار زندگی خود تغییراتی ایجاد کنید. ما در این بخش از مطلب مواردی را نام بردیم که شاید در نگاه اول بی‌اهمیت یا کم اهمیت و یا حتی مسخره به نظر بیایند! اما در حقیقت انجام تمام یا حتی چند مورد از نکاتی که در ادامه ذکر شده است، میتواند در احوال شما بسیار تاثیر گذار بوده و شخصیت شما را تحت الشعاع قرار دهد. روند تکامل شخصیت شما، در جایگاه اجتماعی که کسب خواهید کرد و در نتیجه، نقشتان در جامعه موثر است. لیستی از این موارد تهیه کردیم که عبارت است از:
مرتبا با افرادی که سطح دانش و آگاهی اجتماعی شما را بالا می‌برند وقت بگذارنید
با کسانی معاشرت داشته باشید که بتوانند روی شما اثرگذاری مثبت داشته باشند
با توجه به شناختی که از خودتان و انسان‌هایی که با آنها معاشرت می‌کنید دارید، رابطه‌های غلط را حذف کرده و روابط صحیح با آدم‌های مناسب‌تر را جایگزین آن کنید
روی اهداف خود برای داشتن زندگی روانی سالم‌تر تمرکز کنید
سعی نکنید همه را از خود راضی نگه دارید
قدرت نه گفتن داشته باشید و برای روابط خود مرزهای شخصی ایجاد کنید. آگاهی از مرزهای شخصی به ما کمک می‌کند تا در تعاملات اجتماعی امنیت بیشتری داشته باشیم
با دوستان قدیمی خود که از نظر روحیات به شما نزدیکترند بیشتر وقت بگذارنید
شبکه‌های اجتماعی را بشناسید، از بخش‌های غیرمفید آن فاصله بگیرید و فعالیت خود را در بخش‌های آموزنده و کارآمد آن افزایش دهید
مهارت‌های مدیریت زمان برای موفقیت و پیشرفت حرفه‌ای را یاد بگیریم
اوقاتی را برای خانواده خود در نظر بگیرید و به زندگی خانوادگی خود اهمیت دهید
ایده های خودمراقبتی اجتماعی
از عوامل تنش‌زا و استرس‌زا فاصله بگیرید و آرامش و خونسردی خود را در هنگام بروز مشکلات حفظ کنید
به گروه‌هایی که با شما علایق مشترک دارند بپیوندید. مانند تیم‌هایی از فعالان محیط زیست یا گروه‌هایی که در کارهای عام المنفعه و خیریه فعالیت دارند
برای رفتن به محل کار یا منزل مسیرهای جدید را انتخاب کنید
حتما برای مطالعه و خواندن کتاب‌های مفید وقت بگذارید
در انجام کارهای خود با افرادی که در آن زمینه تجربه و اطلاعات کافی دارند مشورت کنید
فیلم‌ها و سخنرانی‌های انگیزشی تماشا کنید
کارهای سرگرم کننده‌ای که تا به امروز انجام نداده‌اید را شروع کنید
سعی کنید دستور پخت‌های جدید را بیاموزید و غذاهایی بپزید که قبلاً هرگز نپخته‌اید
میز کار، اتاق و محل کار خود را تمیز کنید و به آراستگی و مرتب بودن آن اهمیت دهید
یک دفترچه یادداشت تهیه کرده و اتفاقاتی که در طول روز برایتان افتاده است را در آن بنویسید. این کار به مرور زمان برایتان لذت بخش‌تر میشود و قطعا سال‌ها بعد با خواندن همین خاطراتی که شاید امروز برایتان معمولی و پیش پا افتاده به نظر می‌رسد هیجان زده خواهید شد
همیشه برای خندیدن وقت بگذارید
در آیینه به خود لبخند بزنید
سخن پایانی
خودمراقبتی اجتماعی که یکی از زیرشاخه‌های خودمراقبتی به شمار می‌آید مهارتی است که بهره‌مندی از آن شیوه زندگی سالم و رعایت ارزش‌های اخلاقی – اجتماعی جامعه را به دنبال دارد. جوامعی که در آنها بحث خودمراقبتی، به ویژه بحث خودمراقبتی اجتماعی جدی گرفته شده و از سنین پایه و کودکی آموزش داده می‌شوند، به مراتب جوامعی شادتر، سالم‌تر و کارآمدتری هستند. از این رو نتیجه می‌گیریم که باید به خودمراقبتی اجتماعی بیش از پیش اهمیت بدهیم. امیدواریم با نکات و مواردی که در این مطلب نام بردیم توانسته باشیم به شما ایده‌های مناسب و کارآمدی جهت برنامه ریزی موثرِ ارتقای خودمراقبتی اجتماعی خود داده باشیم.خود مراقبتی اجتماعی ابزار تاب آوری است